Cách phòng chống bệnh lem lép hạt lúa hiệu quả

Lem lép hạt lúa là một trong những bệnh phổ biến và nguy hiểm nhất ở cây lúa trong giai đoạn từ trổ bông đến chín sữa. Bệnh không chỉ làm giảm năng suất nghiêm trọng mà còn ảnh hưởng đến chất lượng của hạt lúa, dẫn tới giảm giá bán và khó tiêu thụ. Một mùa vụ đạt năng suất và hiệu quả kinh tế cao đòi hỏi người trồng lúa cần phải có những kiến thức để nhận biết và phòng chống bệnh lem lép hạt lúa hiệu quả.

1. Dấu hiệu nhận biết

Việc nhận biết bệnh lem lép hạt lúa sớm là rất quan trọng, giúp người dân có thể xử lý và ngăn chặn bệnh lây lan kịp thời. Một số triệu chứng bệnh điển hình như:

• Hạt lúa bị lép, nhỏ nhẹ hơn bình thường. 
• Mặt vỏ trấu bị lem đen hoặc nâu, dễ nhầm với cháy bông hoặc bệnh đạo ôn cổ bông. Vết lem này thường nằm ở một số nơi hoặc nằm tập trung tại một vị trí nhất định
• Bệnh thường xuất hiện rải rác, bông lúa không đồng đều, hạt lúa bị bệnh và không bệnh nằm xen kẽ lẫn nhau

2. Nguyên nhân gây bệnh lem lép hạt lúa

Nguyên nhân chủ yếu là do vi khuẩn, nấm mốc và virus. Nấm đạo ôn tấn công cổ bông gây lém lép. Các loại vi khuẩn vi rút như Fusarium spp., Curvularia spp., Bipolaris spp làm hạt bị đen, lép và không chắc chắn. Đặc biệt là loài nhện gié, chúng sống trong các bẹ lá và hút dịch ở các bộ phận quan trọng khi cây lúa đang làm đòng gây ra hiện tượng lem lép lúa.

Thời tiết cũng là yếu tố gây ảnh hưởng đến bệnh lem lép hạt lúa. Độ ẩm cao kéo dài do mưa hoặc sương mù tạo điều kiện lý tưởng cho nấm gây bệnh phát triển mạnh và lan truyền nhanh chóng qua gió hoặc nước tưới.

Ngoài ra kỹ thuật canh tác cũng đóng vai trò quan trọng. Việc bón thừa đạm khiến cây lúa quá xanh tốt, tạo điều kiện cho sâu bệnh phát triển mạnh. Đồng thời làm quá trình trổ bông diễn ra kéo dài và không đồng đều, tăng khả năng nhiễm bệnh lem lép hạt. 

3. Biện pháp phòng chống bệnh lem lép hạt lúa hiệu quả

3.1 Chọn giống lúa phù hợp, vệ sinh ruộng đồng

Trước khi vào vụ, bà con nên chọn lọc giống lúa phù hợp, ngăn ngừa sâu bệnh. Xử lý hạt giống trước khi gieo sạ, tuyệt đối không chọn những giống lúa ở ruộng có biểu hiện bệnh lem lép, hạt thưa. Đồng thời người dân cũng cần phải vệ sinh đồng ruộng, thau chua rửa mặn và khử độc hữu cơ cho đất.

3.2 Điều chỉnh lượng phân bón hợp lý

Trong vụ mùa, người dân cần chú ý bón phân đạm đầy đủ và hợp lý. Không bón thừa đạm, đặc biệt sau thời điểm làm đòng, tạo điều kiện cho nấm phát triển.Tăng cường phân Kali và vi lượng như Canxi Bo giai đoạn trước khi trổ bông để giúp lúa chắc khỏe, tăng khả năng đậu hạt và kháng bệnh.

3.3 Chủ động phòng ngừa sâu bệnh

Việc chủ động phòng trừ sâu bệnh là bước quan trọng giúp bảo vệ bông lúa khỏi các loài nấm và vi khuẩn gây bệnh. Sâu cuốn lá, rầy nâu và bọ trĩ là những tác nhân gây tổn thương hoa và bông lúa, tạo điều kiện cho nấm, vi khuẩn xâm nhập gây lem lép hạt. 

Người dân cần theo dõi sát tình hình sâu bệnh và phun thuốc bảo vệ thực vật đúng thời điểm, đúng liều lượng để ngăn ngừa từ sớm. Đặc biệt, nên phun thuốc phòng đạo ôn trước khi lúa trổ bông trong khoảng từ năm đến bảy ngày. Kiểm tra ruộng thường xuyên và xử lý ngay khi phát hiện dấu hiệu bệnh để hạn chế lây lan.

3.4 Giữ ruộng thông thoáng, điều tiết nước hợp lý

Một yếu tố quan trọng khác trong phòng chống bệnh lem lép lúa là duy trì môi trường đồng ruộng thông thoáng và mực nước hợp lý trong suốt giai đoạn trước và sau khi lúa trổ bông. Người dân cần làm cỏ sạch sẽ, giữ mặt ruộng thoáng mát để giảm độ ẩm và hạn chế sự phát triển của nấm bệnh.

Trong giai đoạn lúa trổ bông, bà con nên duy trì mực nước ổn định từ 3–5cm, tuyệt đối tránh để ruộng bị ngập sâu hoặc khô hạn kéo dài. Sau khi lúa trổ bông khoảng 10-15 ngày, nên bắt đầu rút nước từ từ để ruộng khô dần. Điều này giúp bông lúa chín đều, hạn chế bệnh phát sinh ở cổ bông và tạo điều kiện thuận lợi cho thu hoạch sau này.

Bệnh lem lép hạt lúa tuy không dễ phát hiện sớm nhưng hoàn toàn có thể phòng ngừa hiệu quả nếu nông dân nắm bắt được hoàn toàn các khâu chăm sóc. Từ chọn giống, bón phân hợp lý đến phun phòng bệnh đúng kỹ thuật, mỗi yếu tố đều góp phần quan trọng giúp bảo vệ năng suất và chất lượng lúa. Chủ động phòng bệnh, chăm sóc kỹ lưỡng là cách để người nông dân giữ chắc từng hạt gạo cho tương lai.